- रिदुम् खिम् - September 22, 2025
- स्तुति भजनः पारु र निनाम् रिदुम् - September 4, 2025
- कुलुछाआ मःम् कोयो - August 8, 2025
१. खार्मि चार् छा खोक्चिलिप्
होलेन्दा सोलो छुवाना दोवामि लो सुर् खम्चि । खचि सागोछा खार् छुवा । खार् सो सोलो छुवाना दुम्दुलिम् गल्कम्मा लो सुर् खम्चि । खेना खचि सागोछाचि लोस्, खेउ लो चिवामा सुप्पो तेल्पुछास् छुवा । खेना दुङ् दोस्पि रिदोपा चार् छा खोक्चिलिप् छुवा । खार् लो दुम्दुलिम् गल्काम्मा सोक्पुआ लाप्चचि । खिक्का खचि छास् सायिछापुङ् गेस्कुप् खामेकुप् छुवा । चिवामा सो उम् सायिछापिङ् सिया । खन्पिका ओरो सुप्पो मिम्छा छा छुःना खचि नोङ् वात्छा छु दो थासेः ।
२. खोक्चिलिप् खिछेम्आ नेप्पा
खोक्चिलिप् सायिछाङ् तुवाकसा उसो मान्मःप् आत्बुप् तुवा । खन्सा आवायु खोक्चिलिप्मि लोले मन्चास् सोलोमे छुवाक लोस् खेउमि थिथिरिउ बोक्साचा ।
लोस् लो खेउ सिकिमि दोम्छि तुवा । खचा खि अक्चिना, खोउसि बिक्चिना मङ्कम् साखि थुत्चि । खेना खोलोक तेइ बःचि । खङ्क तेइङा खचा सो खाप्स्चि । खचि छेल् सो खम्मिचि, हुप्चि ।
इक्लेइ छेल् तेमेचि खि ओक्स् सोःगो खाता । खेना खि देत्चिना अक्चि । आत्बुप् खोक्चिलिप्क अक्चिक खिछेम्पि तुवाना दाङुम् लचाक हादेलोइ इम्स्चा । खन्पि खि अक्चिक खिछेम्आ खोक्चिलिप् नेप्तो खाता । खोक्चिलिप्मि इम्मावा खिछेम्आ नेप्पाक सो मान्ललिःयु । उम् नाचा सो छिखेम्आ नेप्पाक मान्छेत्चि ।
लोस् खेउआ खि ओःम् यात्चिना खचि छेल् खोक्चिलिप् लाम्चि, काछचि । खोरोलोइ खिछेम्आ नेप्खिक खोक्चिलिप् मान्पःका, होकु होकु इम्स्चा । लोस् खेउआ खोलोःपि लाम्दित्चि सोमा खचि नेछो मान्छिप्चि ।
खचि पा, मा, नेछो लाइस्पिङ् सियाखात्क तुवाकसा लोस् खेउआ खोक्चिलिप् सो उसाइ लाप्च मिना । खेना हनान् खिम्पि तुप् सो आस्सो मान्तुवाकसा लोस् खेउ सो खचि खिम् मान्आत्ता । मन्लाङ् हाक हाक कोम् लिप्खिचि ।
तेमेचा सिया मिनाक खोक्चिलिप् मान्सिया । नाम् कामाकप्का चुङ्आ थितापका । खेना खिछेम्मि गोपुका फोक्तो लत्ता ।
खिछेम्ला लत्ताना एक्सा मेक्सा उम् तेमेस् लाम् लोन् आस् सो मान्तुवा । ‘नाना खेवा, नाना लोजि’ पिक्तो काछःचि । सायिङ् पियिङ् आसा सो ‘हइ !’ मान्लःचि ।
कोम् लिप्खिचिक तेमेचा खोक्चिलिप्मि साल्म् मान्येन्चि । लोस् लो खेउआ खचि छेल् सिया मिनाचा ।
खोक्चिलिप्आ उम् तेमेस् लाम्चितोःङ् नाम् कुरा । ओ नास् छिपुखुयोःचियो मिन्तो नाम्कुर्मा गोपा सो लाम्चि । सोगो, लुबम् – सिबम्, थारामा, सिप्सिकु, सुमान्दि खोलोपि मप्तो, काछोक्तो लाम्चि लोसो उम् तेमेस् मान्छिप्चि ।
गेस्कुप् खामेकुप् खोक्चिलिप् उम् तेमेचा हुप्दित्चिक खःचा सो होक्सिचि लो हायाम् चाइः ल । उम् चउ तेर्स्खाता ।
‘नाना खेवा, नाना लोजि’ पिक्तो उम् नास् काछःचि लो नाक नाक मेक्सा उसाइ ‘हइ !’ पिक्तोङ् लःसा । खेना मन्पा तातेका लो उसो मान्छिप्पु । नावादेपा मि साम् दाःता ना उम् नास् मङ्कपायो तुवे पिकाना खाता लो मन्पा सो मान्छिप्चि । मोरोना लाम्तित् तोःङ् देइ को अमा म । खाप्खावा खोक्चिलिप्मि मिक्वा मःता । काछोन्चास् उम् साल्म् सिप्पु ।
हाक – हाकपि लाम्चि सोमा खोक्चिलिप्आ उम् तेमेस् मान्छिप्चि । खन्सा सायिछा खोक्चिलिप् सोगोपा उम् हाल्ला छुवा । साका वाम्मा सिया लो उसो चाम् मान्तुवा । खन्सा हना खोक्चिलिप् उम् होप् ङा रेम्चिम् बोक्सा ।
खोक्चिलिप्आ खोलोक तेप्स् दोसो साका वाम्मान् तेम् मान्दुःरु । खन्सा यिक्सिर्पा दोलो मिःयु । ख दोलोपि तुक्तुकुल्म् काक्सासा । खेना ख तुक्तुकुल्म् चेन् लो उम् चाकापइपि खोलोक छिर्म्चि छिप्पु ।
खोक्चिलिप्आ ख छिर्म्चि ‘कोःङ् चार् छा, रिरिछाङ् दो ओदोलोङ् आन् छिर्म् सेव, ताव !’ पिक्तो बुक्सु । खोक्चिलिप् चार् छा, रिरिछाङ् तुवाकसा खोलोक छिर्म्चि खन्तोलोङ् लिमा, हलमोक्स्तो पः । खेना पोकोक्तो सेना सो पिपियो चःखि । खिक्का ख छिर्म्चि खोक्चिलिप्आ उम् जि नःतो चना साकावा सेःतु ।
खिक्का खोक्चिलिप् खारुवा मःम् इन्चि । तुन्चास्को खिम् मिन्चि । उम् हारिवा बाना बानातो खोलोक इन्चि । खेना वात्ताम्छा उम् तेमेस् सो मान्तो खाइचि ।
३. खोक्चिलिप् लो वेःलिम्मि सुर्
खोक्चिलिप् उम् हारि बानाकप्का उम् पाम् वार् खाइना योउपु वार् छोक्स् खात्दोङा । खङ्कये इक् लेइने वार् छः लोन् ङा मान्सेःता । उम् वार्पि ससल्पा लुङ्ये काक्सा थोङा । खोक्चिलिप्आ उतङ्क लुङ्ये सेःता मिन्तो ख लुङ् योउपुङ् होक्स्छोक्सु ।
खिक्का ताइ लोसो ख लुङ् ङाइ काक्सासा । खन्सा खोक्चिलिप्आ उम् छुलि कात्तो हिर्को होक्स्लातु ।
होसोङ् ताइ लोसो ख लुङ् ङा काक्साथोङा ।
सुक्दिम्पि सो ख लुङ्ङा काक्साकप्का बिरुप्सि दुम्चाम् नये मिन्तो उम् फाक्सुम्पि युक्सु । खिक्का वार् ताइ लोये ङा सिया । खेना खिम् ताःत्ना ख लुङ् छेस्कुपि होक्स्छोक्सु ।
खोक्चिलिप् खोरोनाङ् योउ, खारुखम्, सोगो खाःत्दोङा । खेना साका सित्तो खिम् आत्ता लो खोलोक जागुलो मःम्दिम्पा तुवा । खङ्क जागुलो आसाइ मकइ पिःम् खोक्चिलिप्आ मान्छेत्तु । खेना ‘आसे ओरोना कोःङ् जागुलो मिक्दोवा ? तानिव दव चायाम् के, दुङाःम् के’ खोक्चिलिप्आ लःचि लो वा, बोआइ ‘कोङा के ।’ पिक्तो ता । खेना खङ्कस्का हास्चिना चःचि ।
खिक्काने उम् देसा सो खन्तोङ्नाङ् खोक्चिलिप् खारुवापि खाताना ता लोने खोरोनाङ् जागुलो मःम्दिम्पा तुवा ।
खन्लेइ सोङा ‘कोःङ् जागुलो मिक्दोवा आन्नि आसे ? तानिव चायाम् के, दुङाःम् के’ लःचि लो खेप्, मुनिमाआइ ‘कोङाये ।’ लःचिना खङ्कस्का हास्चचि ।
खोरोलोये खोक्चिलिप्आ उम् जागुलोछाने बो, वा, खेप्, मुनिमाने माङ् मिनाचा । खेना उम् खिम्दोपि तुप् बुदामा ममाआइ छेत्तयो मिनाना तइस् खाता ।
‘ममात, कोःङ्ने खारुखम्ला खिम् आत्तोः लोने आसाइ जागुलो मियोदोयोः ? आसाइ पिकोना लामु सोमा वा, बो, खेप्, मुनिमाचाइ ‘कोङाइ से’ लोःयो । खन्सा आनास्चि छेत्तयो हाइ ममात, आसाइ कोःङ् जागुलो मियोदोयोः ?’ पिक्तो ममा तत्तु ।
बुदामाआ खङ्कयेन्ना ‘आम् जागुलोछान् वा, बो, खेप्, मुनिमाचिन् मा के, ओ चास् ङ । आम् सागोपिप्, सुरिहेम्मा लप्चिइ यो मिनोः के । खन्सा आन् खारुतोउपि खाइप्लेप् तोङ् मन्चिना थाम्बोकोआ राम्चिव । खेना मन्पिङ् चङ्चव । खन्तोलो आसे ताए, खङ्क ङा आन् यो ओ जागुलो मिक्दोवा ओ तोमा ! ओ तोमा ! पिक्तो बाइहेप्खिव’ लअ ।
आछे खोक्चिलिप् बुदामाआ इःक तोङ्नाङ् खारुतोउ खाइप्लेप् तोङ् मन्चिना चुस्दोपा थाम्बोकोआ राम्चिना तुवा । खङ्कये चिस् तात्तोपि छेस्कुप्तो युक्स्क लुङ्ये दुमो नप् अयमोक्स्तोक सोलोमे मन्चिना छिर्लिङ् लोक्तो जुकायुवा ।
खेना खिम् छिस्ना चुस्दोपाक जा थाम् थाम्बोको कप्लातु । खन्तोलो खोक्चिलिप्आ ‘आन् यो ओ जागुलो मिक्दोवा, ओ तोमा ! ओ तोमा !’ पिक्तो बाइहेप्खि ।
खङ्कये ख सोलोमेआन् ‘कोःङ् दानाइ आम् तोमा ? आना मुक्सा मान्मोःक । उदिम् होक्सो लो ओ हासुलि अःता । उदिम् होक्सो लो ओ लोउ थाया; ओ छाङ् खेःता । बोलो लेतोतोःते । कोःङ् ओ खिम् आतोखातोः’ पिका ।
खोक्चिलिप्आ ‘माःसे, कोङा मुक्सा मान्मन्कन् माआ । मान्छेन्नाये । कोङा लाम्तुम्मा मियान् । आम् हासुलि, लोउ, छाङ् सो कुक्स्चु बप्स्चुना वान्दि मियान् । आन् ओ तोमा, आन्नते’ पिक्तो लेम्लातु । खङ्क मिम्छा वेःलिम् छुवा । खोक्चिलिप् लो वेःलिम्आ सुर् हुम्चि ।
४. वेःलिम् दिरित्तिपु तुवा
दोस्कर् लो दिलिलिम् हाल्काम्माम् सागोवाप्का वेःलिम् छुवाक तुवा । नागि यस् वेःलिम्मि छेल्चि दाउ, चुकु तुवा । इक् लेइ खचि माआ नाम्पि जा बःसु । खेना उम् छास् गुइमिचि । खङ्कने दाउआ चुकु गुत्ते लअ । चुकुआ दाउ आना गुत्ते लअ । दाउ लो चुकुआ जा मान्गुइमो खचि तोङ्पा ङाङ् तल्न्चा ल ।
वेःलिम्आ उम् छेल्चियेन्च सोमाना पक्लाताना जा गुइस् वोःङा । खोदोलो वेःलिम्मि थिकिलाबुङ् बानाक बोहोपु तात्ता । खङ्क खोङ्खिचिक उम् छेल्चा सुस् छुवा लःचि । खिक्का वेःलिम्आ ओचि वमोरि कःना दिबुवा सिसा पिक्तो खचि मा नबो मुन्चि । खङ्कप्का दाउ, चुकुआ वेःलिम् नापस्नोक दिदिलिम् हाल्काम्माआ तुम् तअ । वेःलिम्आ सो कोःङ् ओ छेल्चा नापोःनो, दाइ मयोङ्चुङ् मिना । खन्सा उम् माआ वेःलिम् दिरित्ति उम् कोक्पाचिपु पोक्सु ।
खन्तोलो उम् छा वेःलिम् बाम् पोङ्मा पितो ‘अ बाम् पोङ्मा दिरित्तिपि लेत्छोक्स्व । खिक्का हाककपिइ खिरिरि मय, मङ्कला आम् कोक्पा तेल्पु वोःङ्व’ लतिङु । खिक्का उम् माआ वारे लइक तोङ्ना वेःलिम् दिरित्तिपु वोःङाना तुवा । दिरित्तिपु तुवाचा लो वेःलिम्आ खोक्चिलिप् वार् छःचक तअ । सोलो खोक्चिलिप् तः लो वेःलिम्मि गोलुम् पेर्खाता । खेना खोक्चिलिप् लाम्तुम्मा मिःयु । खेना खोक्चिलिप्आ सो लाम्तुम्मा मियोःयो मिनाहो इक्लेइ वेःलिम् छिलुमा लिःन्चिना खोक्चिलिप्मि वार्पि कान्चि । खङ्क खोक्चिलिप्आ तुम् मान्तः । खन्सा छिलुमा ङाइ मिन्तो हिर्को होःलतु । खोरोदोसो वेःलिम् खोक्चिलिप्मि वार्पि काम्चिम् मान्होक्सि ।
खोरोना वेःलिम्आ खोक्चिलिप् लाम्तुम्मा मिःना सुर् खप्स्चि । खोक्चिलिप्आ खारुवा, दिबुवा म लेःसु । खेना वेःलिम् लो निप्पो छुवाना खारुवा मःचि । छर्क् हिप्चिना रायिखा मःचि । होङ् पःका । चार्छा तेल्पुछाआ खप्चि ।
५. चिखिम् छोम्रो
खोक्चिलिप्आ मक लाइस्पिक खिम्पि छुरासाकप्का वेःलिम्आ खोक्चिलिप् चिखिम् म मिःयु । खिक्का खोक्चिलिप् खिम् मःम् सिङ् लाम्स् सोगो खाता । खोरोलोइ खोक्चिलिप्आ दानाइ चिखिम् मयाम् पिःम् मान्छेन्तु । खन्सा ससल्योक र सिङ् ताःत्ना थोरेप्पु । मन्तङ्क ससल्क सिङ्मि ङाङ् खिम् मन्ला तेक्नो ।
खङ्क थोरेम्पा सिङ्पि चास्कु जुकाना तुवाक वेःलिम्आ खोमित्तो ‘नेतो चास्कुम् मेर् तङ्क सिङ् तात्व । अन्तङ्कन् छुनो’ खोक्चिलिप् लअ । चास्कुम् मेर् खोःङ्ना खोक्चिलिप्आ मन्तङ्कङ् र सिङ् सो लाम्तातु । खेना खोक्चिलिप्आ मुलि र थुक्स् लो मान्थुक्सा, उलाखाता ।
खङ्क खोतो नुक्छा उम् छा हेम्बेइ मदित्ना दो बचक वेःलिम् पक्बानाना निप्पोआ मुलि र थुक्स्चि । खन्तोलो हेम्बेइपिका सायिछा फालाप्साना वान्दिलिपु वाइखि । खन्तोलोङ् मुलि र सो मन्थेम्पि थुक्स्छोक्स्चि । खेना देइङा मुलि र उल्चि सोमा मान्उला । चिःम् – चिःम् लो थुक्सावोङा ।
खिक्का तुनिवा लो उप्लो दोसो खोक्चिलिप् लो वेःलिम् चिखिम् छोम्रो मिन्चि ।
खन्ला ओरो केइ खिम् मःम्ना तुम् इयिचि: । इनिम्बा सो खिम् मस्कोपि छाछा – मान्छा खाइ मान्न । छामाइमि लाउ वोःङ्खाते पिकेःना खोक्खोदिको मयाम् । खिम् यात्ना जेर्म् सो खन्लाङ् थोक्सा । मान्जेर्म्पा खिम्पि तुवेः लो थासेः ।
देइ तात्तोइ तु:निवा म:मा, नाम् ला किःम् ङा बोक्से । खन्सा खोक्चिलिप् लो वेःलिम्आ तु:निवा वात्ताम्छा मान्तो खाइचि । खोक्चिलिप् लो वेःलिम् खारुवाआ हारो हारो थात्चि । नखावा बासा । खेना होङ् पःका ।
खेनासोङ् खोक्चिलिप् लो वेःलिम्आ मुइसा वात्चि । खङ्क उम् राला मुक्सु पु तङ्क छुवा । खन्सा मुइसा सो दिरित्तिपि वोङाना नागि लो काम्खान्चि । खिक्का दुङ् दोस्पि रनु खचि चार्छा छुवा । खेना रनुम् छा केइ अन्तो छासिलातिक तुवे ।
६. छेस्कु फोलोमा
वान्दिलिपु सुक्सासाक खोक्चिलिप् लो वेइलिम्मि छापि चुबिमा दःताना सुन्तोलोउ लिःन्चि । खेना खङ्क सुन्तोलोउ मुलि रला छेस्कुपि वोःङाना तुवा । म सुन्तोलोउआ नुक्छाम् बिरिम्पि लोक्च लो चुबिमा दःताना छाछा सिया । खोरोना चुबिमा छेस्कुपि तुवाकसा छेस्कु फोलोमा सो पिकेः ।
७. वाप्आ तेमेचि ताइलात्चि
खोक्चिलिप् लो वेइलिम् खोलोकसा लाइचचि सोमा खचि होप् मिस् आस्सो मान्तुवा । खोक्चिलिप्मि पा – माचि केछेङ् सियाखाता । उम् नाचा सो सोगोपि होक्सिचिना खालेते । खन्सा खोक्चिलिप्आ उम् तेमेस् तुवा पिकाना हादेलोसो वेःलिम् मान्इःयु । वेःलिम्मि छेवाखिम् सो छुबुरि तुवा ।
इलेइ वेःलिम्आ खोक्चिलिप् उम् छोरि दोरि आस् सो मान्तुवायो पिकाना तत्तु । खन्तोलोइ मात्युक्स्चिक उम् तेमेस् खोक्चिलिप्आ सो मिन्खिचि । खेना लोस् लो खेउ निप्पो उम् नास् तुवाक वेःलिम् इःयु ।
खोक्चिलिप्आ ‘केछेः छाछा तुम्पा लो इक्लेइ नानाचा खि अक्चचि लो कोःङ् खिछेम्पि इम्सोक । हजिस्पि थितोलोन् नानाचि मान्तुवा । खोलोपि लामुचि सोमा मान्छिपुचि । हार खाता खाता ? तुःयो, मान्तुयो ? दातोङ्ये ? उसो छेतोःनो’ पिक्तो उम् तोमा इःयु ।
खङ्कप्का खचि तेमेचि लाम्स् खाइम् चाइ मःचि । खेना लाइस्पि सि लो चिकिप्पा खचि तेमेस् लाम्स् पोक्स्चि ।
चिकिप्पा लो सिआ लोस् लो खेउ खोलोपि लाम्चि । लाम्तो खाता लो हायाम् तात्तोपि नाना, नेछोचा दो बचचिक छिप्चि । खिक्का खचि दोक्खम्पि तातेका लो खेउ, लोस्आ सि खसेत्चि । चिकिप्पाक चकेप्तो जुक्तो सुल्न्चितो आताता । खेना चिकिप्पाआ खोक्चिलिप् लो वेःलिम् खोलोक इःचि ।
तेमेचि सेसेर् ङा तुकयेन्चि लो खोक्चिलिप् लो वेःलिम्मि जि नखाता । खेना तेमेस् लास् इबुम् वाप् पोक्स्चि । खङ्क वाप् हायाम् छेपोवा तुवा । खन्सा ओरोतो वोसो तिःन्चिना चिकिप्पाआ पिकाक हेम् खाता । लाम्तो खाता लो आछ्याङ् लोस्, खेउमि खिम् तातेका ।
लोस् खेउआ दो बचचिक तुवा । खेना वाप् लोस्मि दोक्खम्पि जुकाना ‘खोक्चिलिप् लो वेःलिम् होङ् पःका’ पिक्तो अका । ‘सुसु, आस्मि मुउमि जाक सिप्मि निङ् उइ छुहोइ पःय !’ पिक्तो सिङ् कप्ना लोस्आ वाप् आपु ।
खन्तोलो इबुम् वोसो हुप्स्युक्स्ना वाप् पेराना चिस् मेक्सा जुका । वोसो हायाम् ङाल्लप्छा तुवा । खन्सा लोस्आ दावा दावा कःपु ।
वाप् जुकाकपा ‘खोक्चिलिप् लो वेइलिम् होङ् पःका’ पिक्तो होसोङ् अका । खेना लोस् खेउआ मन्पासोङ् सिङ्आ आप्चि । खन्तोलो वाप्आ वोसो हुप्स्युक्स्ना मेक्सा पेरा । ख वोसो सो नाना – नेछोचा बात्ल मतो कप्तो खाइचि ।
खोरोनाङ् वाप् अक्तो खाता । लोस् लो खेउआ वाप् आप्तो खाइयचि । खन्तोलो वाप्आ वोसो दान्तो खाता । खेना खङ्क वोसो लोस् लो खेउआ चप्तो कप्तो खाइचि ।
खोरोना खाता खाता लो खोक्चिलिप्मि तेल् तातेक्साकङ् लोस् लो खेउआ मान्छेत्चि । खचि नेछो खोक्चिलिप्मि खिम् तातेक्सा लोन् खेउ लोस् हायाम् खचि जि न । खचि छेल् खिम्नाम् मिन्चिक तःचि लो दुमोङ् खचि गोङ् होक्खाता ।
खोरोलोये खचि छेल्, नाम्मे लो नेइम् ङइचि । खन्सा खिम् मान्वोमो मेक्सा तुवाचा ।
तेमेस् तालाता लो खोक्चिलिप् लो वेःलिम्मि खचि जि नखाता । खेना तेमेचि खचि खिम्पि काछःचि । सा, जा खोलोक पि:चि सोमा ङइसेत्चि हो मान्चःचि ।
खन्तोलो लोस् खेउ होपोसुम् तुवाक वेःलिम्आ तुम् तअ । खेना गिदोसि जुजुर् खोमिःचि लोइ खचि तेमेस् ने खिम् वोःङा ।
हायाम् तात्तोपि छेल् तेमेस् तुपा । खन्सा खोलोङ् खचि गोङ् होका ।
खेना खोक्चिलिप्आ ‘आन्चि ओ नाचे, हारइ खाताचि ? कोःङ्ने खि अकुम् लो खिलापा दिसोखातोकन् इम्सोचो । हकिप्पा थितो पकोलोन् खिछेम् गोपुए तुवो । खिक्का पकोना एक्सा मेक्सा आन्चि काछोन्चि लाम्चि सोमा हापिसो मान्छिम्चि । आन्चा उरोहोइ होक्सोयोचि ?’ पिक्तो उम् तेमेस् तत्चि ।
खङ्कप्का उम् तेमेचा ‘केइआ खन्लेइ खि अकुम्चाम्क आना ओदोलो पिक्लोइ खिछेम्आ नेपाखाक छेइम्पा । खि ओम् याताना आन् ओचि नेछो मान्तुवाकसा लामा । हाक हाकपि लामा सोमा मान्छिपा । खन्पिका केइ गेस्कुप् खामेकुप् आना सो नेछो मान्दि मस्का मिनाचिकाना कास्का सो खिम् ओचि आइम् मान्ल । खिक्का हाक हाक तुवातित्चिका’ लःचि । खोरोना छेल् तेमे तुपाकप्का खचि छुम्वा देम्वा पःचि, खप्स्चि ।
८. चोचिबु लो कुरिबु
खोक्चिलिप् मासाकप्का खचि चउ तेर्सा हो लोस् लो खेउ खिम् मान्आइमो हाक हाक तुवातिता । खस् सो लोलोमे छुवाखात्क तुवा । खन्सा हनान् खचि होहोप्मि लाम् कल्म्खाम् चाइ मचि । खेना खचि होहोप्मि लिम्चोबुङ् लेःत्चिना ‘लोनाम् ताइ लो अन्पि तुप्चि के । खेना अङ्क नित्चिङ् लिम्चोबुङ् बाइचय दो इचि नखावा तुवे मिन्चु के । हार् दो आस्ककमिइ हारे खङ्क नइनो पिःम् छेत्चु के लोल ।
लोस्आ उम् नेछो खेउ लाइस्पि आम् लाम् कल्खिते लअ । खोरोलोइ खेउआ आन् लाइस्पि खात्ते, खिक्का ङाङ् कोःङ् खातोः लअ । खिक्का उम् गोङ् चाइतो लोस् बुर् हेम् खाता । खेना चोचिबु लो सुर् खम्चि । खि अक्ना दो बतो तुवा ।
लोनाम् ताना उम् नेछो खेउ लो तुम्खास् लिम्चोबुङ् लेत्चिकपि लोस् ता । खन्तोलो खेउआ लेत्क बुङ् हार्छोक्साक छिप्पु । खन्पिका लाइस्पि यादे युक्स्चिक मिन्तो लोस्मि गोङ् छिका ।
खिक्का उम् नेछो उइ छुवा मिन्तो लाम्तित् लो खोतोपप्पउ तःखि । खेना ‘ओ नेछो आना तःयो, हार खाता, दातोङ्ये तुवे, तेम्निङ्का अन्पिङ् होक्सुयुक’ पिक्तो तत् लो खोतोपप्पउआ ‘कोःङ् दुमो चयोचोकसा आम् नेछो खेउने कोङाइ लापुचो । उम् तुप्रिचि मन्पि तुवे’ पिक्तो लोस् लअ । खेना लोस्आ खेउमि तुप्रि रिसि लाइना लिस् लो खेउ लिःन्लान्चि ।
लाइस्पि उम् नाआ आन् लाम्दते पिका लो खेउआ मान्रेप्पु । खिक्का उम् नाम् छुल् तात्ताना खेउआ निछिमा तअ । खन्सा तुस्बुइआ पिक्क रिङ्येइम् छुवे ।
खोरोना लोस्आ लिस्लात्ना खेउ नेवाखा नेम्थुखा हेम् युवा । खिक्का कुरिबु लो सुर् खम्चि । खसा नेवाखापि खोउसिमि दो ब ।
खिक्का नाना नेछोम् चाइ तोङ्ङा लोस् लो खेउ तुपाचा, सिकिवा मचचि, दो बचचि ।
९. लोस् तुर्, खेउ तुर्
छेवाखिम्ला लोस् लो खेउ खचि खिम् आत्ता लो लाम्पि कःप्चिक वाप्मि वोसो लोस्आ रेक् रि, खेउआ तुक् रि खचि छेल् दःयुक्स्चि । खङ्क इनिम्बा लोस् तुर्, खेउ तुर् छुवाक तुवे ।
लोस् खेउमि दुङ्पिका एक्सा केइआ सुर्पि रेक्चि लोस् तुर् तोक्सुम्चायाम्क तुवे । रेक्चि लोस् तुर्पि इबुम् ताब (हिरि रोङ्) लो बोचि पित्तल (साखासायो रोङ्) दोसो कास (चुनिया रोङ्) गोङुम्चायाम्क तुवे ।